Medische radio-isotopen: Theranostische toepassing en productiezorgen

Theranostisch is het nieuwe toverwoord voor de behandeling met medische radio-isotopen. Het is een samentrekking van therapeutisch en diagnostisch. De nieuwe term heeft vooral betrekking op de behandeling van sommige soorten kanker, hetzij met één medische radio-isotoop voor zowel beeldvorming als inwendige bestraling, hetzij met twee verschillende radio-isotopen van hetzelfde chemische element. Voorbeelden van dat laatste zijn jodium–123 (I-123) en –131 (I-131), als ook yttrium–86 (Y-86) en –90 (Y-90). Kenmerkend voor de nieuwe techniek is, dat de radiotherapeut de dosering voor de inwendige bestraling individueel kan optimaliseren, hetgeen de effectiviteit van de behandeling verbetert. Het probleem is, dat de opname door de tumor van de radio-isotoop, die is gebonden aan een specifiek peptide, afhankelijk is van specifieke omstandigheden, dat wil zeggen van de desbetreffende persoon en tumor. De opname door de tumor van de radio-isotoop, de diagnostische dosis, is met behulp van een CT– of PET–scan nauwkeurig te bepalen, waarna de optimalisatie van de therapeutische dosis mogelijk is. Het I-123 vervalt onder uitzending van gammastraling en het gebruikte Y-86 genereert bij zijn verval positronstraling. Als behandeling met radio-isotopen mogelijk is, dan is die effectiever en voor de patiënt minder belastend, vanwege de geringe bijwerkingen, dan die van een chemotherapie.

De productie van de medische radio-isotopen is zowel mogelijk met een versneller of een cyclotron, als met een onderzoekreactor. De onderzoekreactoren produceren het grootste deel van de gebruikte radio-isotopen. Die productie was de afgelopen decennia een punt van zorg. Er zijn te weinig reactoren en faciliteiten voor een gegarandeerde continue productie, zowel in Europa, als elders op de wereld. Een aantal oude productiereactoren zijn de afgelopen jaren stilgelegd, waardoor de afhankelijkheid van de  overige toenam. In Europa zijn een drietal onderzoekreactoren in aanbouw. Dat zijn Jules Horowitz in Cadarache/Frankrijk, Myrrha in Mol/België en Pallas in Petten/Nederland. Myrrha is een snelle reactor en is daarom in mindere mate geschikt voor de productie van medische radio-isotopen. Jules Horowitz is pas na 2030 gereed. Pallas kan rond die tijd de productie van HFR overnemen. De komende jaren blijven we in Europa dus afhankelijk van de Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten en de BR-2 in Mol. Voorts blijft de financiële vergoeding, die de reactoren voor de productie van medische radio-isotopen ontvangen voorlopig een punt van zorg. Dat die vergoeding laag is, is historisch gegroeid. Ongetwijfeld ligt ze mede ten grondslag aan de zwakke voorzieningszekerheid op dit gebied. Wel deed de Nuclear Energy Agency (NEA), dat onderdeel uitmaakt van OESO, enkele jaren geleden aanbevelingen om tot rechtvaardiger inkomsten voor de productiereactoren te komen.

De eigenschappen van de genoemde radio-isotopen staan elders op de website van KernVisie. U kunt ze lezen door hier te klikken.

Meer informatie:
https://www.nucnet.org/news/sector-aims-to-tackle-isotope-supply-problems-as-excitement-grows-over-targeted-therapies-4-4-2023
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/yttrium-86
https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/iodine-123

Terug naar het nieuwsoverzicht