Zinvol debat over kernenergie in Tweede Kamer

Op 25 juni 2020 vond een interessant debat plaats in de Tweede Kamer over kernenergie in relatie tot de taxonomie en de Green Deal van de Europese Commissie. Kortheidshalve zij voor achtergrondinformatie over de beide onderwerpen verwezen naar het KernVisie Nieuwsbericht van 4 februari en naar het Nieuwsbericht van 27 april 2020. Onderstaand is een samenvatting geven van het debat en in de bijlage staat het woordelijke verslag.

De VVD, bij monde van woordvoerder Mark Harbers heeft een pleidooi gehouden om kernenergie deel uit te laten maken van de Green Deal. Dat leidde tot een heel aardig debat met minister Wiebes, die de heer Harbers gerust wilde stellen, dat kernenergie niet uitgesloten is. Minister Wiebes deed een aantal toezeggingen, onder andere, dat als uit het desbetreffende onderzoek van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek (GCO) van de EU blijkt, dat kernenergie voldoet aan het “do not harm”-criterium, kernenergie alsnog kan meedoen in de taxonomie.

Het aardige was dat Minister Wiebes een heel betoog hield over hoe hij de taxonomie ziet. Dat is van belang, omdat zijn redeneringen aanknopingspunten geven voor de toekomst. De heer Harbers bond hem op het hart zijn ambtenaren goed te instrueren en zich actief op te stellen. Dat heeft Minister Wiebes expliciet toegezegd.

De heer Harbers heeft het geheel vastgelegd in een motie die hij samen met mevrouw Agnes Mulder, woordvoerder van het CDA heeft ingediend. De kern van deze motie: -verzoekt de regering kernenergie niet uit te sluiten van de Green Deal, - verzoekt de regering tevens zich ervoor in te zetten om financiering van kernenergie via de hoogste categorie in de taxonomie en financiële instrumenten in de Green Deal mogelijk te maken.

De motie kreeg “oordeel Kamer” van Minister Wiebes, wat een soort instemming is. Dinsdag 30 juni is de stemming over de motie.

Er vond ook nog een interruptie debatje met Carla Dik Faber (Christen Unie) plaats over kernafval. Ook dat is in de tekst van de bijlage opgenomen.

 

Bijlage: Woordelijk verslag

Eerste termijn van het kamerdebat

Mark Harbers: Ik wijs er dan op dat het bij de financiële plannen echt hinderlijk is dat het principe van sturen op één doel, namelijk vermindering van de CO2-uitstoot, wordt verlaten en er soms andere voor- en afkeuren insluipen. Zo is eerder in de richtlijn voor groene beleggingen kernenergie niet in de hoogste graad van duurzaamheid terechtgekomen. Ik herinner de minister eraan dat hij bij de begrotingsbehandeling heeft toegezegd dat dit de kansen op verwezenlijking van meer kernenergie in Nederland op geen enkele wijze kan en zal schaden. Voor ons en het kabinet geldt dat je kernenergie beslist niet kan uitsluiten van de toekomstige energiemix. Dat moet dan niet ergens op EU-niveau slinks bemoeilijkt worden. De VVD ziet ook liever een clean deal dan een green deal. "Clean" is schoon en geen CO2-uitstoot. Kernenergie draagt daar ook aan bij. In de Green Deal zit nu een "do not harm"-principe, dat in de krochten van Brussel vanwege het nucleair afval weer lijkt te worden aangegrepen om kernenergie naar de zijlijn te manoeuvreren. Ik vraag dan ook van het kabinet om hier zeer kritisch op te zijn en te blijven en in alle uitwerkingen die nu in de EU plaatsvinden, druk te blijven uitoefenen pro kernenergie. Er moet niet selectief worden geshopt. Als het bij kernenergie over afval gaat, dan moet ook bij zonnepanelen en windmolens het toekomstig afval worden meegerekend. Tot slot wordt in de Green Deal ook geïnvesteerd in innovatie. Nederland is er goed in om Europese innovatiegelden binnen te halen. Ik vraag het kabinet om ervoor te zorgen dat dat ook hier weer gaat lukken, bijvoorbeeld bij de Europese waterstofambities, die goed sporen met de Nederlandse waterstofvisie. Hoe gaat het kabinet dat doen? Helemaal tot slot sluit ik me aan bij de vragen van mevrouw Mulder over de gedelegeerde handelingen. Eigenlijk sluit ik me niet eens aan bij de vragen, maar bij de kritiek. Dat willen we niet in Nederland.

Mevrouw Dik-Faber (Christen Unie): We kennen allemaal de liefde van de VVD voor kernenergie. Ik hoorde de heer Harbers zeggen dat hij pleit voor een clean deal. Kennelijk vindt de heer Harbers ook het kernafval clean. Ik denk daar wat anders over. Hij zei vervolgens: laten we "gelijke monniken, gelijke kappen" toepassen, en afval van kerncentrales gelijk behandelen aan afval van windmolens. Maar wil hij dan wel erkennen dat dit echt appels en peren vergelijken is en dat kernafval beslist niet "clean" is, om even zijn woorden te gebruiken?

De heer Harbers (VVD): Nee, dat ga ik allemaal niet erkennen. We hebben een CO2-probleem. Dan moet je dus stroom opwekken op een manier dat het geen CO2 uitstoot. Dat kan met zonnepanelen. Dat kan met windmolens. Daar ben ik helemaal niet op tegen. Ik stel alleen wel vast dat je goed moet kijken waar je dat doet. Zonnepanelen zijn alleen mooi op daken en niet in grote velden. Windmolens zijn vooral mooi heel ver op zee, want je ziet wat die op land iedere keer aan tumult opwekken. Ik vraag er uitsluitend aandacht voor dat in dat hele palet ook kernenergie hoort, want er gaat geen CO2 de lucht in, en dus is het clean. En dus vind ik "clean" nog mooier dan "green", omdat in een green deal blijkbaar iedere keer zo'n stigma heerst dat je kernenergie daar niet voor mag gebruiken. Ik pleit gewoon voor CO2-vrije energie, simpel als dat. Dan wat betreft het afvalprobleem. Voor mij hoeft het toekomstige afval van zonnepanelen en windmolens niet meegerekend te worden, maar ik stel vast dat het er bij kernenergie iedere keer bij gehaald wordt. We weten wat nucleair afval is, maar we weten, in Nederland al helemaal, hoe je het fantastisch kunt opslaan zodat je er nooit van z'n leven meer last van hebt. Ga kijken in Vlissingen hoe we dat doen. Vervolgens kun je dat afval ook nog opwerken zodat het hergebruikt kan worden, circulair. Het is dus geen appels en peren vergelijken; dat gebeurt nu juist in Brussel. Ik pleit er alleen maar voor dat je bij kernenergie ook gewoon vaststelt: er is op een fatsoenlijke manier om te gaan met afval, dus daar hoeven we ons geen zorgen over te maken.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Het kernafval van Nederland wordt opgeslagen bij de COVRA, maar dat is een tijdelijke oplossing. Nederland heeft in de verste verte nog geen idee hoe we ons kernafval definitief moeten gaan bergen. Dat is ook heel ingewikkeld, want we hebben het daarbij echt over een probleem dat voor duizenden, sommigen zeggen honderdduizenden, jaren opgelost moet worden. Wil de heer Harbers erkennen dat dat probleem echt vele malen groter is dan het afval van windmolens en zonnepanelen, waar op dit moment aan allerlei hogescholen en universiteiten snoeihard aan wordt gewerkt om te kijken hoe je materialen daarvan heel goed kunt recyclen? Dus recycling aan de ene kant en duizenden, honderdduizenden jaren een afvalprobleem aan de andere kant waar we nog geen oplossing voor hebben. Ik vind het echt appels en peren vergelijken.

De heer Harbers (VVD): Ik vind dat niet. Het ligt veilig in Vlissingen en er wordt al volop nagedacht over hoe je dat over een eeuw gaat doen. Ik stel simpelweg vast dat we ons niet de luxe kunnen permitteren om nu CO2-vrije opties uit te sluiten. Ook in de toekomst heb je nog basislast nodig. Ik geef mevrouw Dik-Faber op een briefje dat de strijd om de schaarse ruimte in Nederland steeds groter wordt. Waar kun je straks nog windmolens neerzetten? Waar kun je straks nog zonnepanelen moeiteloos kwijt? We zien dat in tal van dossiers en we hebben het hier vorige week ook nog over gehad in het debat over stikstof. Dan moet je niet je ogen sluiten voor het feit dat je ook nog heel veel megawatt stroom kunt opwekken in één centrale die een relatief klein ruimtebeslag heeft, vergeleken bij alle andere opties.

Het antwoord van minister Wiebes in eerste termijn: Dan heb ik ten slotte de kernenergievraag van de heer Harbers. Laat ik beginnen met wat altijd het Nederlandse uitgangspunt is geweest. Dat waren er drie. Nederland heeft ten eerste altijd gezegd dat we sturen op één doel, namelijk emissies. Twee. Wij zijn technologieneutraal. Drie. Wij zijn science-based. We doen wat we moeten doen, zegt het eerste. Het maakt niet uit hoe, zegt het tweede. Als het maar verstandig is, zegt het derde. Dat is ons beleid. Dat betekent dat wij niet vinden dat een bepaalde technologie er a priori wel of niet bij zou horen. Nu vraagt de heer Harbers naar dat "do no harm"-principe. Dat moeten we op drie manieren gaan bekijken, want dat is niet één begrip. Het "do no harm"-principe speelt op drie verschillende manieren. Het eerste is de taxonomie. De taxonomie is niet wat Europees beleid is. De taxonomie is niets anders dan een keurmerk voor het al dan niet volgens een bepaalde definitie "groen" noemen van een private investering ten behoeve van verslaglegging. Dat betekent dat partijen een behoefte hebben om in hun jaarverslag aan de samenleving te vertellen hoe groen of niet groen zij zijn. Daar kunnen ze allerlei vormen van keurmerken en manieren voor vinden. Eén gemeenschappelijke zou de taxonomie kunnen zijn. De vraag of kernenergie daar de ene of de andere kleur krijgt, is één aspect. Ik kom er zo nog even op terug, maar dat is er één. Het tweede is of wij vinden dat kernenergie een besteding is die voor bepaalde Europese fondsen, budgetten of wat dan ook in aanmerking komt. Dat is nummer twee. Nummer drie is: mag je het eigenlijk meetellen als CO2-neutraal in de klimaatopgave? Laat ik met dat laatste beginnen: ja, dat mag. Dus een manier om klimaatneutraal te worden en het ook als zodanig te laten tellen, is kernenergie. Ik begin even over die twee andere. De taxonomiediscussie loopt. Op dit moment kent die taxonomie helemaal geen gradaties van duurzaamheid. Je kunt zeggen dat kernenergie niet in die taxonomie zit, maar het zit er ook niet níét in, want er is nog niet over besloten. Er is wel besloten om daarop te studeren. Er wordt dus naar gekeken. Nederland blijft bij het standpunt dat wij science-based en technologieneutraal zijn. Wij hebben maar één doel: uitstoot. Wij zien wat daar uitkomt en wachten het advies daarvan af. Het tweede punt is natuurlijk hoe wij met beleid omgaan. Dat is echt een ander punt. Ook daar wordt weleens het "do no harm"-principe bijgehaald, maar dit is in feite gewoon de vraag of je een bepaalde besteding, een fonds of Europees begrotingsdoel kunt besteden aan kernenergie. In sommige gevallen niet, en in andere wel. Neem bijvoorbeeld het Just Transition Fund. Het Just Transition Fund heeft geen energiedoel. Het is een fonds om de uitfasering van kolen op een of andere manier te compenseren, zodanig dat er op korte termijn economische activiteit met veel banen ontstaat. Kernenergie komt daar niet direct voor in aanmerking, want het is niet op korte termijn en het gaat ook niet om veel banen, dus het past niet in die doelstelling. Maar verder is er geen enkele letter, geen enkele algemene uitspraak in het Just Transition Fund over de wenselijkheid van kernenergie in Europa. Dus bij sommige fondsen past het niet en bij andere wel. Sterker nog, er zijn fondsen die speciaal gericht zijn op kernenergie. Er is een Euratom-programma voor onderzoek en opleiding. Er is een internationale thermonucleaire experimentele reactor. Er zijn fondsen voor de ontmanteling en veiligheid van nucleaire installaties. Dus op die manier wordt daarmee omgegaan. Maar nogmaals, de meest genoemde toepassing van "do no harm" is in die taxonomie … Dat is echt niet anders dan een keurmerk. Het is geen Europees beleid, maar een keurmerk, waarmee private beleggers kunnen uitdrukken welk deel van hun beleggingsportefeuille aan bepaalde criteria voldoet.

De voorzitter: Was u klaar met uw antwoord?

Minister Wiebes: Even kijken. Ja, ik was daar klaar mee, geloof ik.

De voorzitter: Ja? De heer Harbers.

De heer Harbers (VVD): Het was een uitgebreid antwoord, wat al meteen de indruk wekt dat het toch een stuk complexer is. Het kan zo veel eenvoudiger. De minister zegt dat die taxonomie een privaat keurmerk is. Maar ondertussen wordt die er in de krochten van Brussel overal bijgesleept, als een soort informele meetlat: als we die dan maar aanhouden, misschien straks in het Just Transition Fund of in andere dingen, dan voldoet het in ieder geval. Op dit moment zijn er gewoon besprekingen over bezig in Brussel …

Minister Wiebes: Zeker, dat klopt. Ook onderzoek.

De heer Harbers (VVD): … waar Nederland niet altijd de meest actieve rol in speelt. Ik vraag simpelweg van de minister: let daarop en instrueer uw ambtenaren. Er is ook een onderzoek in dat Joint Research Centre. Dat is misschien later gereed dan de hele taxonomie van start gaat, maar waarborg dat dit bij positieve uitkomsten alsnog kan worden opgenomen in die taxonomie, want dit speelt wel degelijk een rol in Brussel.

Minister Wiebes: Dat is het geval. Dat bevestig ik. Dat kan. Een expliciete bevestiging.

De heer Harbers (VVD): Dan wijs ik de minister er ook nog op dat hij, terwijl hij meer vaart maakt hiermee en allianties zoekt in Europa, deze week ook nog een fantastisch cadeau heeft gekregen van zijn Poolse ambtsgenoot. Polen is de enige die nog niet wil meedoen aan een verhoogde doelstelling. Het zegt: dat willen we doen, maar dan willen we dat kernenergie ook op dezelfde wijze voorsorteert als andere technieken. Zij maken zich ook zorgen over het feit dat het niet in de taxonomie zit, niet in andere financieringsinstrumenten. Dus ik zou deze kans met open handen aangrijpen.

Minister Wiebes: Dank voor de suggesties én de waarschuwingen. Overigens denk ik dat de gemiddelde luisteraar wel weet dat ik er niet vanaf de middelbare school maar wel vanaf de universiteit een voorstander van ben. Nee, niet vanaf de kleuterschool. Dat kan ik niet waarmaken, want toen zat ik met lego hele mooie dingen te maken. Voorzitter. Ik ben door mijn punten heen.

 

Tweede termijn Kamerdebat

De heer Harbers (VVD): Voorzitter. Ik dank de minister voor zijn beantwoording, zeker het laatste stuk van de beantwoording. Ik merk gelukkig dat de minister altijd weinig aansporing nodig heeft om zijn liefde voor kernenergie te etaleren, helemaal gezien het buitenkansje dat er nu is dat ook de Poolse regering graag meedoet, mits kernenergie prominenter een plek krijgt. Dat moet ook de 55%-liefhebbers in de Kamer een plezier doen, want dan is Europa op dat front ook weer verenigd. Straks was er al even een debatje over wat dan het meest helpt, een mail of een motie. Maar ja, als de heer Van Haga al een motie doet, dan doe ik er toch nog even een motie bij, die een beetje als aansporing en dergelijke onder het hoofdkussen van de minister kan liggen.

De Kamer,
gehoord de beraadslaging, constaterende dat kernenergie met 25% de grootste CO2-vrije bron van elektriciteit in de Europese Unie is,
- verzoekt de regering kernenergie niet uit te sluiten van de Europese Green Deal;
- verzoekt de regering tevens zich ervoor in te zetten om financiering voor kernenergie via de hoogste categorie in de taxonomie en financiële instrumenten in de Green Deal mogelijk te maken,
en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter: Deze motie is voorgesteld door de leden Harbers en Agnes Mulder. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund. Zij krijgt nr. 12 (35377). De heer Van der Lee, u hebt een korte vraag?

De heer Van der Lee (GroenLinks): Ik gun VVD'ers hun voorliefdes, maar het ergert mij wel als bij ieder debat over het klimaat de nadruk ligt op kosteneffectiviteit en dat de VVD'ers, zowel in het kabinet als in de Kamer, die voorliefde zo betuigen. We hebben gisteren nog een interessante briefing gehad van TNO. Daar was de heer Harbers bij. In beide scenario's die zij schetsten — ik zal ze niet uit de doeken doen — constateren zij dat marktpartijen niet voor kernenergie zullen kiezen, omdat het ontzettend duur is. Hoe moet ik dat nou combineren, nog even los van al die andere discussies, die je over kernenergie kunt hebben? U kunt toch niet ontkennen dat de kosten gierend uit de klauwen lopen?

De heer Harbers (VVD): Het is maar net hoe je daartegen aankijkt. In vergelijking met gesubsidieerde vormen van elektriciteitsopwekking leg je al snel het loodje. Ik zie ook kansen. Als we dezelfde bedragen gaan investeren in subsidie voor ontwikkeling van nieuwe kerncentrales als we in de afgelopen tien, vijftien jaar hebben gestoken in wind- en zonnepanelen, dan kunnen die kosten ook dalen. Ook daar zijn goede voorspellingen voor. In dezelfde week dat we de scenario's kregen waarover we gisteren discussie hadden, kregen we ook andere energieverkenningen, waaruit wel degelijk blijkt dat er veel scenario's zijn waarin je het gewoon niet kunt uitsluiten, wil je naar een volledig CO2-neutrale elektriciteitsopwekking in de toekomst. Ik doe niet anders dan dat. Ik wil gewoon dat het niet uitgesloten wordt, ook niet impliciet via regels die uiteindelijk tot doel hebben om kernenergie te belemmeren. Daar vraag ik aandacht voor door middel van deze motie.

Het antwoord van minister Wiebes in tweede termijn: Dan de motie op stuk nr. 12 van de heer Harbers over kernenergie. Die laat ik oordeel Kamer.

Terug naar het nieuwsoverzicht