Filmrecensie:

Er is moed voor nodig om af te stappen van een idee of een mening bij te stellen, om toe te geven dat je in eerste instantie misschien op het verkeerde paard hebt gewed en nu, door voortschrijdend inzicht, overstapt naar het andere ‘kamp’. In zijn film “Pandora’s promise” laat regisseur Robert Stone onder meer Steward Brand (o.a. Whole Earth Discipline), Gwyneth Craven (o.a. Power to save the world) en Mark Lynas (o.a. Six degrees) aan het woord, die hun standpunt hebben gewijzigd. Vanuit sociale bewogenheid en zorg voor het milieu waren zij ‘environmentalists’ die bijna vanzelfsprekend antinucleair waren. Maar in de loop der jaren zijn zij gaan inzien dat in tegenstelling tot fossiel, alleen kernenergie kan voorzien in CO2-emissievrije elektriciteit in een tijd van een toenemende energievraag.

Stone volgt hun pad en laat in de film tegelijkertijd zien dat de vraag naar energie in de komende decennia alleen maar toeneemt, niet in de laatste plaats omdat landen als Brazilië, India en China eenzelfde levenstandaard nastreven als de westerse landen. Welke bron voorziet in de energiebehoefte? Voornamelijk steenkool. De gevolgen voor het milieu zijn bekend. De milieubeweging vraagt om massale inzet van wind- en zonne-energie. Het grootste probleem is de niet-constante energielevering van deze bronnen, waardoor voor het opgestelde ‘groene’ vermogen eenzelfde backup fossiel vermogen gereed moet staan in tijden van windstilte of afwezigheid van zonneschijn. Bovendien maken de renewables nog steeds maar een marginaal deel uit van de mondiale energieproductie en blijft steenkool maar groeien. Het grote kwaad voor de milieuactivisten is natuurlijk nucleair. Waarom? In zijn productie is nucleair immers CO₂-emissievrij en een absoluut klimaatverantwoord antwoord op fossiel. De oorzaak voor de angst legt Stone bij de verwoestende kracht van atoombommen en dat is wat bij de meeste mensen in het geheugen staat gegrift. Voeg daar Tsjernobyl en Fukushima aan toe en het is duidelijk dat nucleair geen optie is voor een veilige energievoorziening. De imprint is zo groot dat onafhankelijke rapporten van onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie en UNSCEAR over de gevolgen van Tsjernobyl niet kunnen overtuigen. Het oude echelon activisten heeft geen overtuiging meer, maar lijkt verbeten religieus. Stone toont beelden van milieuactivist Helen Caldicott. Zij is zo boos op voorstanders van nucleair dat ze geen enkele vorm van toenadering of duiding van feiten duldt. Wat haar drijft is angst voor nucleair die niet meer met feiten of rede valt te relativeren. Wat blijft er bovendien van je overtuigingen en geloofwaardigheid over als je je mening bijstelt? Lynas vertelt hoe hij als voorvechter van de antinucleaire idee er langzamerhand achter kwam dat door nucleair af te wijzen, fossiel de enige optie is die overblijft om in de enorme (groeiende) energievraag te voorzien. Die vraag is niet nieuw. Pandora’s promise toont Margaret Thatcher die eind jaren zeventig van de vorige eeuw waarschuwt voor klimaatverandering; het probleem staat dus al jaren op de politieke agenda. De milieubeweging heeft met het afwijzen van nucleair voor een betere en veiligere wereld misschien wel eens het tegenovergestelde bereikt. In de tijd van Thatcher was de polarisatie nog veel sterker dan tegenwoordig. Conservatief was pro-nucleair, progressief was antinucleair. In de laatste jaren is voor het eerst een voorzichtige cross-over zichtbaar. Maar Lynas heeft er wel vele vrienden door verloren. Wat Pandora’s promise dan ook vooral laat zien, is de moed die nodig is om een mening bij te stellen. Milieuactivisten die vóór nucleair zijn, maken de tegenstanders furieus, want ze treden op het gebied dat volgens ‘de oude wetten’ niet voor hen is bestemd. We zullen alle zeilen bij moeten zetten om de opwarming van de aarde te stoppen en dat betekent vol inzetten op nucleair. Het voorzichtig afkalven van gepolariseerde blokken van de oude garde is begonnen; de jeugd zal het moeten afmaken, althans, daar heeft Robert Stone zijn hoop op gevestigd.