Recensie:

“Praktisch alles is radioactief, net als wij; sommige dingen zijn alleen radioactiever dan andere.” Het is de eerste zin van het onlangs verschenen boek Radiation – what it is, what you need to know van Robert Peter Gale en Eric Lax. Met straling overal om ons heen is het verwonderlijk dat de meeste mensen geen idee hebben wat het is. De auteurs hopen dat mensen na het lezen van hun boek voldoende kennis hebben om zich een idee te vormen over gezondheidseffecten en risico’s bij straling. Na het ongeluk in Fukushima waren binnen een vloek en een zucht de jodiumtabletten in Californië uitverkocht en waren er in China, Rusland, Finland en Duitsland geen geigertellers meer te krijgen. Het gebruik van een elektrische deken wordt door sommige mensen vanwege ‘straling’ ontraden, maar een preventieve CT-scan blijkt geen probleem. Het is een bekend verschijnsel. Zo gauw het woord straling valt, klimt iedereen in de gordijnen, maar reacties zijn willekeurig. In de introductie lichten Gale en Lax de gebeurtenissen (1985) rond de Braziliaanse cesiumbron toe, die na te zijn gestolen uit een verlaten ziekenhuis, bij een schroothandelaar terechtkomt, door zijn vrouw in een plastic zak met openbaar vervoer naar een plaatselijk ziekenpost wordt gebracht en uiteindelijk bijna door de brandweer in een rivier wordt gegooid. 110.000 mensen moeten worden gescand. Twintig mensen belanden in het ziekenhuis, vier komen te overlijden, waaronder de dochter van de schroothandelaar die zich met het blauw schijnende cesium-137 (poeder) had ingesmeerd en een klein deel had ingeslikt. Volgens de schrijvers toont dit voorbeeld aan dat gebrek aan nucleaire kennis fataal kan zijn. Maar ook dat de gevaren van radioactieve straling niet noodzakelijkerwijze zijn zoals je verwacht. “Er is vaak een groot verschil tussen waar we bang voor zijn en wat gerechtvaardigde angst is en dat is de kloof die we hopen de dichten.” Gale en Lax laveren in hun boek van een introductie over straling via alfa’s, bèta’s en gamma’s, becquerels, sieverts en grays, de interactie van radioactiviteit en mensen, richting het verband tussen kanker en radioactieve straling. Ze gaan in op de historie, fissie en fusie, de huidige beeldvorming rond nucleair door Hiroshima en Nagasaki en de recentere ongelukken in Three Miles Island, Tsjernobyl en Fukushima. Het bestralen van voeding krijgt een apart hoofdstuk, evenals medische toepassingen en de kijk op nucleaire wapens. “Ongeveer 50 procent van de energie die bij een atoombom vrijkomt, veroorzaakt een drukgolf, ongeveer 35 procent is thermische energie en ongeveer 15 procent is straling waarvan het merendeel uit neutrino’s bestaat die de omgeving niet verontreinigen.” Het boek besluit met een hoofdstuk Vraag en Antwoord waarin alledaagse vragen helder en compact worden beantwoord. En wat betreft de jodiumtabletten die na Fukushima in de VS waren uitverkocht, zeggen de auteurs: “Dat was net zo zinvol als het opkopen van alle paraplu’s in Californië, omdat het regent in Barcelona.” Radiation – what it is, what you need to know is vlot geschreven en geschikt voor een breed lezerspubliek. Het voldoet aan de verwachting die de auteurs in de inleiding schetsen en zal mensen die niet meer van radioactieve straling weten dan wat ze in de media krijgen voorgeschoteld, voldoende kennis geven om een genuanceerdere mening te vormen. Als minpunt zou je het gebrek aan diepgang kunnen noemen, maar goed, het is doorgaans het één of het ander: helder voor een breed publiek of diepgang voor de intimi.