Recensie:

ls er mooiere boeken zijn over de nucleaire sector dan hoor ik dat graag, maar na het zien van The Nuclear Dream van Bernhard Ludewig, kan ik me dat nauwelijks voorstellen. Zeven jaar lang werkte hij aan een verslag van de opkomst tot de aangekondigde ondergang van de Duitse nucleaire industrie. Vier kilogram boek met driehonderd haarscherpe kleurenfoto’s op A3-formaat. The Nuclear Dream is een boek dat iedereen met een hart voor de sector wil hebben. Het ongeluk in maart 2011 in de Japanse Fukushima Daiichi kerncentrale bezegelde het lot van de Duitse kerncentrales. De zeven oudste kerncentrales in het land werden onmiddellijk gesloten; de overige moeten over twee jaar uit bedrijf zijn genomen. Met de Duitse nucleaire sector in rap verval besloot wetenschapper en fotograaf Bernhard Ludewig in 2012 om verslag van het nucleaire tijdperk te doen, bijgestaan door kernfysicus en wetenschapsjournalist Dirk Eidemüller. Het resultaat is een document van en eerbetoon aan de hoopvolle toekomstverwachting van de nucleaire sector, The Nuclear Dream, vanaf het midden van de jaren vijftig tot enkele jaren voor de aangekondigde sluiting van de laatste kerncentrales in 2022; van het Utopia van ongelimiteerde energie tot ontmanteling en eindberging.

Van Otto Hahn tot eindberging

Ludewig is niet over een nacht ijs gegaan en werkte zeven jaar aan dit project, bezocht 60 locaties in zeven landen. Hij fotografeerde koeltorens waar de Dom van Keulen bijna inpast, koeltorens die door hem als bijna sacrale locaties worden bestempeld: “Zoals het Pantheon in Rome, zo groot.” Het boek toont en geeft inzicht in de winning van uranium, de verrijking, de opwerking en mogelijkheden voor eindberging in ruim 400 pagina’s en 460 foto’s, waarvan 300 paginagroot (A3). Het beschrijft het onderzoek dat zich uitstrekt van de ontdekking van de splijting door Otto Hahn, de prototypes van de thorium- en kweekreactor en ‘reguliere’ kernreactoren tot eindberging. In totaal zijn tientallen locaties weergegeven. In La Hague was hij bijvoorbeeld getuige van het lossen van een CASTOR, een container die wordt gebruikt voor de opslag en het vervoer van radioactief materiaal en hij had ook de gelegenheid om de noodstop van een reactor in een trainingsfaciliteit te initiëren. Hij staat in de sarcofaag van Tsjernobyl, is getuige van het openen van reactorvaten, bezoekt onderzoeksreactoren, kerncentrales en trainingsfaciliteiten.

Internationale samenzwering

Ludewig laat zowel de positieve als negatieve kanten van de sector zien en toont alle aspecten die de sector zo bijzonder maken. Het boek doorloopt chronologisch het nucleaire tijdperk, beginnend bij de proclamatie van die periode in 1955 met de UN-conferentie over het vreedzaam gebruik van kernenergie: het Atoms for Peaceprogramma. Omdat hij zich met name richt op de Duitse situatie gaat hij ook in op de nucleaire wetenschappelijke achterstand in navolging op de tweede wereldoorlog en de inhaalslag die de toenmalige West-Duitsers maakten met de bouw van onderzoeksreactoren in Karlsruhe, Jülich en Geesthast. Vrijwel direct ontstond ook een tegenbeweging die aanvankelijk was gestoeld op angst voor straling tijdens de normale bedrijfsvoering van reactoren en het feit dat de centrales zo lelijk in het landschap stonden. De tegenbeweging werd ook gevoed door boeken zoals dat van de Oostenrijker Günther Schwab dat over een, door Schwab vermeende, internationale samenzwering ging om de mensheid met kernsplijting uit te roeien. Het heeft de toon gezet van twee onverzoenlijke kampen. Het boek is compleet en goed leesbaar doordat de hoofdstukken worden versterkt door middel van verklarende feitelijke teksten en persoonlijke indrukken. Techniek wordt niet geschuwd. De complete Karlsruher Nuklidkarte is afgebeeld in hoge kwaliteit gedrukt op dubbel A3 en is daardoor toch nog nét te lezen. Onderverdeeld in hoofdstukken over onderzoek, bouw, training en testen, uranium, kerncentrales, Tsjernobyl en ontmanteling kom je bij het laatste hoofdstuk over kernafval terecht. In de appendix gaan de schrijvers in op de architectonische waarde van kerncentrales met hun eigen schoonheid. Het boek besluit met unieke tekeningen van  reactoren, een woordenregister en een literatuurverwijzing.

Jubilarissen

Ludewig neemt geen standpunt over kernenergie in, al is het duidelijk geschreven vanuit het overwegend Duitse gezichtspunt dat kernenergie haar tijd heeft gehad. Tijdens een van zijn bezoeken aan een kerncentrale vertelt Ludewig over de somberheid onder het personeel hoewel alle werknemers nog steeds trots zijn op de sector. Die somberheid leidt ook tot de opmerking: “Een boek? Er is niemand die dit wil zien.” Ik denk dat deze werknemer ongelijk heeft. Ten eerste is het met de huidige aandacht voor kernenergie in een CO2-vrije energiemix natuurlijk de vraag of het lot van kernenergie daadwerkelijk bezegeld is. Ten tweede, en daar ben ik van overtuigd, heeft Ludewig een boek gemaakt dat iedereen die in nucleair is geïnteresseerd, wil hebben. Het is gewoon een prachtig boek; ruim 4 kilogram aan heldere tekst, tekeningen, haarscherpe en fascinerende foto’s, mooi gemaakt met oog voor techniek, compositie en detail. Het zou mij niets verbazen als The Nuclear Dream hét relatiegeschenk wordt voor jubilarissen en mensen uit de sector die met pensioen gaan.