Radium-223 (Ra-223) – Alfastraler (incl. dochterkernen: alfa– , beta – en gammastraler)
Zie en het artikel met titel: “Alfastraler radium-223 zorgt bij prostaatkanker voor pijnbestrijding en verlenging van leven” in het KernVisie Magazine jaargang 9 nummer 4 van september 2014 (blz 4 – 7) door op de titel te klikken.
Eigenschappen:
Halfwaardetijd: 11,4 dag
Type radioactief verval: Alfastraling (incl dochterkernen: alfa–, beta – en gammastraling)
Bijzonderheden:
Radium-223 (Ra-223) was als medisch isotoop in de vergetelheid geraakt. Het is bekend, dat radium de eigenschap heeft om zich in botweefsel te verzamelen. Het werkzame bestanddeel van radium-223, in de vorm van radium-223-dichloride, gedraagt zich als calcium. Nieuw gevormd botweefsel neemt het selectief op, met name in de gebieden, waar zich uitzaaiingen, ofwel botmetastasen, bevinden en waar het lichaam heel actief is met het herstel. Inmiddels heeft het radium-223 zijn plek gevonden in een niche binnen de zorg. De nucleair medicus werkt al tientallen jaren met radioactieve medicijnen, zoals de betastralers strontium-89 (Sr-89) en samarium-153 (Sa-153), die zich ophopen in het bot, waar dat door kanker beschadigd is en waar het lichaam het bot wil herstellen. De isotopen bestralen ter plaatse de tumor en dat geeft pijnvermindering. Het nadeel van de betastralers is, dat ze door de dracht (in weefsel: 50 – 5.000 micrometer, ofwel 100 – 1.000 cellen) ook het nog gezonde weefsel, zoals het beenmerg rond de tumor, aantasten. Dat is voor de patiënt hinderlijk, omdat na een paar behandelingen de hoeveelheid beenmerg afneemt en daarmee de weerstand van de patiënt daalt. De technische vooruitgang met de toepassing van radium-223 is, dat deze radio-isotoop als alfastraler veel minder schade aanricht aan het gezonde weefsel, omdat de dracht van het alfadeeltje slechts 40 tot 100 micrometer is. De stralingsschade is dus veel meer lokaal. De hoge energieoverdracht van alfastralers leidt tot breuken in het dubbelstrengs-DNA in de tumorcellen. Dat betekent, dat je veel meer radio-isotopen kunt toedienen zonder dat het leidt tot nevenschade. Het Antoni van Leeuwenhoek (AVL) biedt patiënten met in de botten uitgezaaide prostaatkanker deze nieuwe palliatieve behandeling met radium-223 (merknaam Xofigo). Het verlengt het leven van de patiënt met drie maanden. Die extra maanden zijn kwalitatief goed. Een standaardbehandeling met het Ra-223-preparaat Xofigo duurt een half jaar en daarvoor krijgt de patiënt één injectie per maand in zijn arm. De therapie is prijzig. Radium-223 valt onder de dure geneesmiddelen. Dat is een aparte categorie, waarvoor door de overheid een apart financieringssysteem binnen de gezondheidszorg is opgezet. De hoge kosten houden verband met de investering, die de producerende onderzoeksreactor heeft moeten doen om het middel volgens geldende medische normen te produceren. De kosten bedragen ongeveer 5.000 euro per toediening, ofwel 30.000 euro per patiënt. Xofigo is een medicijn, dat de laatste jaren op de markt is verschenen voor de behandeling van zeer specifieke ziekten, waar voorheen geen medicijnen voor bestonden. De toepassing van de radiumtherapie geeft bovendien minder pijn en minder gebroken botten of andere botcomplicaties. Doordat complicaties verminderen door radium-223 zijn er ook minder bijkomende specialistische behandelingen nodig. Na een diagnose van prostaatkanker met botuitzaaiingen is de radiumtherapie één van de mogelijkheden. De artsen van het Antoni van Leeuwenhoek werken continu aan op maat gemaakte behandelplannen voor elke individuele patiënt. Iedereen is uniek en in wezen is elke tumor anders. De medisch specialisten zoeken dus altijd naar de meest geschikte therapie en dat hoeft niet per se radium-223 te zijn. Op dit moment zijn er gemiddeld twee patiënten per maand, die bij het AVL voor de therapie in aanmerking komen. Naar schatting nemen honderd mensen per jaar ergens in Nederland aan een dergelijk behandeltraject deel. De verwachting is, dat dat aantal de komende jaren zal toenemen.
Er zijn in Nederland acht centra met een vergunning, die de behandeling met Ra-223 aanbieden. Enkele centra bevinden zich in de opstartfase voor de toepassing van radiumtherapie. Vroeger was de merknaam van radium-223-dichloride Alpharadin. Het product is ontwikkeld door Bayer in samenwerking met Algeta ASA. De productie gebeurt in de onderzoeksreactor in Kjeller in Noorwegen. Ra-223 komt als een van de vervalproducten in de vervalreeks van uranium-235 ook in de natuur voor. De productie met de kernreactor gebeurt door radium-226 te bestralen met neutronen. Door neutronenvangst ontstaat radium-227. Deze radio-isotoop vervalt met een halfwaardetijd van 42 minuten naar actinium-227, dat op zijn beurt weer vervalt naar thorium-227 en vervolgens naar radium-223. Vanwege deze vervalreeks is het mogelijk radium-223 te melken uit een generator, die actinium-227 bevat. In het lichaam vervalt het radium-223 tot lood-207 in zes stappen via dochterkernen met een korte halfwaardetijd. Dat leidt tot de uitstoot van een aantal alfa-, beta- en gammadeeltjes. De gammastraling, die vrijkomt bij het verval van radium-223 en zijn dochterkernen, maakt het mogelijk met een gammacamera de verdeling van Xofigo in het botweefsel te zien.
